Bilgi Kan Gazı Yorumlama

Arteriyel Kan Gazı Normal Değerleri:

• pH: 7.35-7.45
• PaCO2 : 35-45 mmHg
• PaO2 : 80-100 mmHg
• SaO2 : %95-97
• HCO3 : 22-26 mEq/L
• Baz fazlalığı: ±3 mmol/L

Henderson-Hasselbach denklemi:

pH=6.1+log ([HCO3 ]/[0.03xPCO2 ])

Parsiyel Arteriyel Oksijen Basıncı (PaO2 ): Arteriyel kandaki oksijenin parsiyel basıncıdır. Oksijenizasyonun değerlendirilmesinde kullanılır.
Normal değerleri 80-100 mmHg’dir.

PaO2 : 60-79 mmHg arasındaysa “hafif hipoksemi”
PaO2 : 40-59 mmHg arasındaysa “orta hipoksemi”
PaO2 : 40 mmHg altındaysa “ağır hipoksemi”

Oksijen satürasyonu (SaO2 ): Hemoglobinin oksijenle satürasyon düzeyini yansıtır. Normal değerleri %95-100’dür.

Parsiyel Arteriyel Karbondioksit Basıncı (PaCO2 ): Arteriyel kandaki karbondioksitin parsiyel basıncıdır. Alveolar ventilasyonun göstergesidir.
Normal değerleri 35- 45 mmHg’dir.
pCO2 >45 = Asidoz
pCO2 <35 = Alkaloz

Bikarbonat (HCO3–): Bikarbonat iyonunun serum konsantrasyonudur. Kanda önemli bir tampondur, asit-baz dengesinin metabolik bileşenini değerlendirmede kullanılır.
Normal değerleri 22-26 mEq/L’dir.
HCO3 >26 = Alkaloz
HCO3 <22 = Asidoz

Baz fazlalığı (BE): Tam oksijenize kanın, 37ºC’de ve 40 mmHg pCO2 ’de pH’sını 7.40’a getirmek için gerekli asit veya baz miktarıdır;
BE, <3 ise metabolik asidoz
BE >+3 ise metabolik alkaloz
BE normal değerleri -3 ile +3 arası

Arter Kan Gazının Yorumlanması​

1. Basamak​

Henderson-Hasselbach denklemi kullanılarak bileşenlerin uyumu değerlendirilir (Tablo 1).
pH ve H+ uyumsuzsa arter kan gazının doğru olmadığı düşünülür.

[H +]= 24 (PaCO2) / [HCO3-]

2. Basamak​

Asidemi ya da alkalemiyi belirlemektir.

pH <7.35 = Asidemi pH >7.45 = Alkalemi

pH sıklıkla primer nedeni belirler. Asidoz ya da alkaloz normal pH ile de birlikte olabilir. Bu nedenle PaCO2, HCO3 ve anyon açığı da kontrol edilmelidir.

3. Basamak​

Sorunun metabolik mi yoksa respiratuar nedene mi bağlı olduğunu belirlemektir. Primer respiratuar nedenlerde pH değişimi ile pCO2 değişimi birbirine ters; metabolik nedenlerde ise pH ile pCO2 değişimi aynı yönde olmaktadır (Tablo 2).

4. Basamak​

Primer soruna uygun kompansasyon mekanizmasının gelişip gelişmediğini kontrol etmektir. Kompansasyon mekanizması her zaman pH’yı normale döndürmemektedir. Kompansasyon mekanizması beklendiği şekilde gerçekleşmediğinde, birden fazla asit-baz bozukluğu olduğu düşünülmelidir (Tablo 3).

5. Basamak​

Metabolik asidoz durumunda anyon açığı hesaplanmalıdır.

Anyon Gap (Anyon Açığı)= [Na+ ] – ([Cl- ]+[HCO3-])-12 ±2

Normal anyon açığı 12 mEq/L olmalıdır.

Hipoalbüminemi durumunda normal anyon açığı 12 mEq/L’nin altında bulunur. Albümindeki 1 mg/dL düşme, anyon açığında
2.5 mEq/L düşmeye neden olur.

6. Basamak​

Anyon açığı artmışsa, anyon açığındaki bu artışla birlikte [HCO3–]düşüşü arasındaki ilişki değerlendirilmelidir. ΔAnyon Gap (AG)/Δ[HCO3–] oranı değerlendirilmelidir. Komplike olmayan metabolik asidozda oran 1-2 arası olmalıdır.

ΔAG/Δ[HCO3–]<1 ise, anyon açığı olmayan metabolik asidoz olduğu düşünülmelidir. ΔAG/Δ[HCO3–]>2 ise, eşzamanlı metabolik alkaloz olduğu düşünülmelidir.

Basit asit-baz dengesi bozuklukları Tablo 4’te özetlenmiştir.

Etiyoloji​

1. Respiratuar Asidoz Nedenleri:​

• Hava yolu obstrüksiyonu: üst hava yolu obstrüksiyonu, alt hava yolu obstrüksiyonu (KOAH, astım, diğer obstrüktif hava yolu hastalıkları)
• Santral sinir sistemi (SSS) depresyonu
• Uykuda nefes alma problemleri (obstrüktif uyku apne sendromu)
• Nöromüsküler bozukluklar
• Restriktif akciğer hastalıkları
• Akciğer hastalıkları: pnömoni, pnömotoraks, pulmoner ödem, pulmoner hemoraji
• Karbondioksit üretiminde artış (titreme, kasılma, konvülsiyon, malign hipertermi, hipermetabolizma, aşırı karbonhidrat tüketimi)

2.Respiratuar Alkaloz Nedenleri:​

• Santral sinir sisteminin uyarılması: ateş, ağrı, korku, anksiyete, serebral ödem, beyin travması, beyin tümörleri, SSS enfeksiyonları
• Hipoksemi ya da hipoksi: anemi, düşük FiO2, akciğer patolojileri
• Solunum reseptörlerinin uyarılması: pulmoner ödem, plevral efüzyon, pnömoni, pnömotoraks, pulmoner emboli
• İlaçlar, hormonlar: salisilatlar, katekolaminler, medroksiprogesteron
• Gebelik, karaciğer hastalığı, sepsis, hipertiroidi

3. Metabolik Alkaloz Nedenleri:​

• Klor kaybı ile hipovolemi birlikteliği (Klora yanıt verir):

• Klor fazlalığı ile hipervolemi birlikteliği (Klora dirençli):

4. Metabolik Asidoz Nedenleri:​

• Artmış anyon açığı:

• Normal anyon açığı:

Kompleks asit-baz dengesi bozuklukları Tablo 5’te özetlenmiştir.



Kan gazı değerlendirmesinde beklenen kompansasyon gerçekleşmişse basit asit-baz dengesi bozukluğu mevcuttur; ancak beklenen kompansasyon gerçekleşmemişse miks asit-baz dengesi bozukluğu olduğu düşünülmelidir.
Asit-baz dengesi bozukluğu olan bir hastayı değerlendirmede öykü önemli bir yere sahiptir. Özellikle respiratuar patolojilerde yol göstericidir. Respiratuar patolojilerde beklenen metabolik kompansasyon sürecin akut ya da kronik olma durumuna göre değişmektedir; bu durum da öykü ile belirlenmektedir.

Kan Gazı Sonucunu Etkileyen İyatrojenik ve Fizyolojik Nedenler​

Kan gazı değerlendirmesinde iyatrojenik nedenlerin sonucu etkileyebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Vücut sıcaklığında düşme PaO2 ve PaCO2’yi düşürmekte, pH’yı artırmakta; vücut sıcaklığında artış ise PaO2 ve PaCO2’yi artırmakta, pH’yı azaltmaktadır (10). Lökositoz ve trombositozda artan oksijen tüketimine bağlı PaO2 düşmektedir. Halotan, nitröz oksit ve izofluran gibi anestetik ajanlar PaO2’de artışa neden olmaktadır (10). Alınan örneğin bekletilmesine bağlı olarak da PaO2 düşmek- te, PaCO2 yükselmekte ve pH düşmektedir.11 Kan gazı alınması sırasında antikoagü- lan olarak kullanılan heparin, pH ve PaCO2’yi düşürebilmektedir.

Özet olarak arter kan gazı değerlendirmesinde, oksijenizasyonu değerlendirmek için PaO2, ventilasyonu değerlendirmek için ise PaCO2 incelenir. Gaz alışverişini değerlendirmek için P(A-a)O2 hesaplanır. Asit-baz dengesi incelenir:

1. Genel değerlendirme için pH’ya bakılır
2. PaCO2 ve HCO3– incelenerek respiratuar ve metabolik durum saptanır
3. Primer asit-baz bozukluğunun ayırıcı tanısı yapılır
4. Kompansasyon olup olmadığı değerlendirilir
5. Asit-baz bozukluğunun akut-kronik, basit veya miks özelliği belirlenir.

Videolu Anlatım Örneklerle​